Waarom besloot je een theatercollege te koppelen aan je boek Armoede uitgelegd aan mensen met geld?

"Ik merkte dat armoede en bestaanszekerheid opnieuw werden ontdekt als maatschappelijke thema’s, maar de aandacht ervoor is vaak misplaatst. Volgens mij is het nodig dat het thema eens goed uit te leggen. Weinig mensen begrijpen echt wat het betekent om in armoede te leven. Ik besloot daar een boek over te schrijven en toen ik merkte dat dat boek veel impact had, vroeg ik me af hoe ik die impact verder kon verspreiden. Een theatertour leek daarvoor een goede manier. Wat ik zie is hoe het thema mensen echt raakt. Ik geef in totaal 23 shows. Omdat zoiets veel van je vraagt, heb ik besloten er geen vervolg aan te geven. We hebben één show opgenomen en we zijn van plan die breed online te delen, gratis. om zo de impact verder te vergroten."

Is het moeilijk om je uit armoede te worstelen?

"Ja, je begint met een achterstand van 10-0, en alles moet je zelf doen. Wat vaak niet helpt, is dat je niet leert om mensen te vertrouwen, en dat maakt het extra moeilijk. Als je er dan in  slaagt om uit de armoede te komen, vraag je je af hoe je ervoor kunt zorgen dat alles niet voor niets is geweest. Ik voelde de noodzaak om anderen te laten zien hoe het is om in armoede te leven en wilde dat omzetten in actie. We hebben massa nodig om voor verandering te zorgen. Hoe meer mensen zich inzetten voor armoede, hoe beter. En iedereen kan dit op zijn eigen manier doen."

Hoe kijk je naar de wereld van beleidsmakers en mensen met geld in relatie tot armoede?

"Er is vaak een misverstand over wat armoede echt inhoudt, vooral onder beleidsmakers en mensen met geld. Ik merk dat zij meestal niet in contact staan met de mensen die daadwerkelijk in armoede leven. Vaak komt er geen tegengeluid, en worden er vooroordelen geuit die nergens op gebaseerd zijn. Spreidstandburgers – mensen die beide werelden kennen en op eigen kracht iets bereikt hebben – kunnen een belangrijke rol spelen door beleidsmakers te laten zien wat het echt betekent in armoede te leven en wat wel werkt en wat niet."

Waar ligt volgens jou de grens tussen arm en rijk?

"Die grens is moeilijk te trekken, omdat niemand zichzelf als rijk beschouwt. Zelfs miljonairs denken: ‘Elon Musk is pas rijk!’ Maar in feite is de grens heel eenvoudig: als je niet bij de overheid hoeft aan te kloppen voor je basisbehoeften, heb je privileges die anderen niet hebben. Dan heb je geld. De mensen in de top twintig procent van de inkomens in Nederland hebben invloed op het maatschappelijke debat, de media en de politiek. Zij zijn de stemmen in de publieke ruimte. Deze mensen zijn vaak degenen die er het minste vanaf weten. Het is daarom belangrijk om het ze een keer goed uit te leggen. Want als zij anders willen kijken, kunnen zij ook anders gaan handelen. En ik ben daar eigenlijk best hoopvol over. Want de stijgende supermarktprijzen, de energiecrisis, dat raakt hen ook. En dan roeren ze zich. Dan kan er ineens heel veel veranderen.

Wat is volgens jou het meest effectief bij het terugdringen van armoede?

"Er is best aandacht voor armoede en er bestaan veel regelingen, maar het ontbreekt vaak aan begrip, kennis en soms de juiste wetgeving. We zouden veel efficiënter om kunnen gaan met het geld dat nu besteed wordt, door meer te focussen op wat mensen echt nodig hebben en minder onze eigen logica voorop te stellen. Het is van belang dat mensen met ervaringskennis, onze spreidstandburgers, worden betrokken bij het nemen van beslissingen over armoedebeleid."

Als ambtenaren beleid maken voor mensen in armoede, dan mag je verwachten dat ze veel moeite doen om dicht bij de mensen te komen die in armoede leven. Dat gebeurt niet. Daarom heb ik onlangs een essay gepubliceerd, waarin ik pleit voor maatschappelijke diensttijd voor ambtenaren in hun eigen werkdomein. En dat structureel en gewoon onder werktijd. Dan beseffen ze pas wat de gevolgen van hun eigen beleid zijn. Het is een andere, constructieve manier om ernaar te kijken en echt te proberen met zijn allen naar oplossingen te zoeken. En dit is volgens mij een van de minst dure, meest efficiënte manieren om tot beter beleid te komen.

Hoe zou de samenleving in zijn geheel kunnen bijdragen aan verandering?

"Het is belangrijk om verder te kijken dan het traditionele systeem. Iedereen kan iets doen. Stel je voor dat duizend mensen na mijn theatercollege naar buiten gaan, naar iemand toe gaan en zeggen: ‘Ik ga jou helpen en laat je niet meer los.’ Dat zou morgen al het leven van duizend mensen kunnen veranderen. Het is simpel, maar we vertrouwen te veel op het systeem en te weinig op de kracht van individuen."

Wat zie jij voor rol voor Quiet hierin?

"Quiet speelt een belangrijke rol door armoede zichtbaar te maken en mensen de mogelijkheid te geven om zich in te zetten. Het is belangrijk dat we armoede een gezicht geven, en dat doet Quiet. Ze helpen ervoor te zorgen dat het probleem niet genegeerd kan worden. Dat is waarom ik Quiet steun en het initiatief ook in mijn shows benoem. Ze doen ontzettend goed werk."

Tot slot: Wat kunnen wij als samenleving doen om een verandering te starten?

"Heel simpel: ga naast iemand staan en zeg: 'Ik laat jou niet los.' Als iemand in armoede leeft, krijgt die vaak veel over zich heen. Als jij de last kunt verlichten, kan diegene meer rust in het hoofd krijgen. Van rust komt ruimte voor mooie dingen. Ik geloof dat dit de basis is voor een daadwerkelijke verandering."

Foto: Tim 'S Jongers met projectleider Lindsay Stegenga van Quiet Leeuwarden