Minisymposium "Een Dubbeltje voor je gedachten"

Regelmatig horen we allerlei meningen over armoede. Soms gaat het om vooroordelen: wie arm is, zal wel iets verkeerd hebben gedaan of niet genoeg zijn best doen. Maar klopt dat beeld eigenlijk wel? Wat betekent armoede écht? Wat zijn de gevolgen? En waarom is het zo moeilijk om eruit te komen?

Op 15 oktober organiseerden we een minisymposium voor onze vaste sponsors en donateurs en gingen we met elkaar in gesprek over armoede. Het was een bijeenkomst vol inzichten en eerlijke gesprekken over (voor)oordelen, veerkracht en hoop. Wat werd besproken hebben we hieronder voor je samengevat.

De bijeenkomst wordt geopend door onze gastheer van DROOM!, dat de bedrijfskantine van Talis en het UWV Werkbedrijf exploiteert. Hij vertelt dat Droom! kansen biedt aan mensen voor wie werk niet vanzelfsprekend is. Daarna is het woord aan Yuksie Cheung (budgetcoach en gezondheidsmakelaar) en Bas Vissers (ervaringsdeskundige) van Bindkracht10. Zij vertellen over feiten en cijfers, maar ook over de persoonlijke verhalen die erachter schuilgaan.

Presentatie "Een dubbeltje voor je gedachten" 
Armoede in Nijmegen
Yuksie vertelt hoe het zit in Nijmegen:

·       In Nijmegen leeft 4,6% van de inwoners in armoede - in Amsterdam is dat 6,6%, in Rozendaal slechts 0,1% (CBS, oktober 2024).

·       In 2023 groeiden 115.000 kinderen in Nederland op in een gezin onder de armoedegrens. In Nijmegen groeit 9% van de kinderen op in een uitkeringsgezin (Armoedefonds, 2024).

·       Terwijl het leven duurder wordt, A-merk boodschappen zijn in vijf jaar tijd 40% gestegen (Nibud, oktober 2024), zien we ook steeds meer werkende armen: mensen die een baan hebben, maar meer inkomen tekort komen dan mensen met een bijstandsuitkering.

Bas vervolgt en licht openhartig toe hoe hij in financiële problemen raakte. Samen met een partner begon hij een café in het centrum van Nijmegen. Na drie jaar liep het mis en bleef hij achter met een grote schuld. De schaamte en stress waren enorm. “Ik voelde me mislukt”, zegt Bas. “Ik kwam de deur niet meer uit, wilde niemand meer zien en raakte depressief.” De stap naar hulp was groot en kwam pas veel later.

Er zijn verschillende oorzaken van armoede, aldus Yuksie. Deze ziet ze ook regelmatig in haar werk:

Oorzaken van armoede
Armoede heeft zelden één oorzaak. Vaak is het een combinatie van omstandigheden:

·       Financieel zoals vaste lasten die hoger zijn dan het inkomen

·       Psychosociaal zoals stress, depressie of relatieproblemen

·       Levensfase zoals scheiding, ziekte of pensionering

·       Persoonskenmerken zoals laaggeletterdheid of moeite met digitalisering

·       Externe factoren zoals economische schommelingen of pech in het leven

Er is onderzoek gedaan naar wat stress doet in je hersenen. De impact is enorm, vertelt Yuksie:

Wat stress doet met je brein
Langdurige geldzorgen veroorzaken chronische stress. Die zet het brein in een soort overlevingsstand: zo reageren mensen impulsiever, raken mensen emotioneler, kunnen ze minder goed leren, raken het overzicht kwijt en kunnen minder goed plannen of problemen oplossen.

Op de lange termijn leidt dat niet alleen tot mentale, maar ook tot lichamelijke klachten zoals hart- en vaatziekten, diabetes en een verzwakt immuunsysteem.

Bas herkent dit en heeft deze stress lang ervaren: “Het heeft jaren geduurd voor ik weer verder kon kijken dan een week.”

Panelgesprek over (voor)oordelen en hoop
Na deze inzichten in de oorzaken en gevolgen van armoede, gaan we in gesprek met elkaar en het panel. Naast Yuksie en Bas, neemt Vincent de Jong deel aan het panel. Vincent is medeoprichter van Quiet Nijmegen en gepensioneerd huisarts.

In het panelgesprek wordt iedereen uitgenodigd om hun eigen  (voor)oordelen onder de loep te nemen. Dat zorgt voor mooie en soms confronterende gesprekken.

Want armoede is zelden alleen een financieel probleem. Het gaat ook over zelfbeeld, schaamte en kansen. Over een systeem dat ingewikkeld is, een maatschappij die veel vraagt van digitale vaardigheden en een schoolsysteem dat weinig ruimte laat om te falen.

Gemiddeld komen mensen met geldproblemen pas in beeld als ze al meer dan €40.000 schuld hebben. Dan is het vaak te laat voor eenvoudige oplossingen.

Onze maatschappij is sterk prestatiegericht. Op school leren we niet hoe je met tegenslag omgaat. De boodschap is vaak: als je maar je best doet, lukt het wel. Falen mag niet en juist dat maakt de schaamte bij armoede zo groot.                                                                               

Yuksie vertelt: “Armoede neemt niet per se toe, maar de problemen worden wel complexer.” Zo zijn er meer werkende armen zonder recht op toeslagen en lopen mensen vast omdat de overheid minder persoonlijk bereikbaar is.”

Gelukkig zijn er ook hoopvolle initiatieven. Zoals het Zakgeldproject, dat kinderen leert omgaan met geld en programma’s die inzetten op persoonlijk contact en laagdrempelige hulp.

Bas raakt de kern van het gesprek over vooroordelen door te zeggen dat het hem niet hielp om zich schuldig te voelen, integendeel. “Vanuit de maatschappij wordt er vaak geoordeeld. Wat mij hielp, was niet denken: ik ben schuldig, maar: ik ben verantwoordelijk. Pas toen iemand oordeelloos met mij in gesprek ging, voelde ik me serieus genomen en durfde ik weer stappen te zetten.”

Afsluiting
De avond wordt afgesloten door onze host Miel Verstappen en bestuursvoorzitter Teddy Vrijmoet met een dankwoord aan alle aanwezigen en in het bijzonder Yuksie, Bas en Vincent. Speciale dank is er ook aan onze gastheer van DROOM! voor de verzorging van de avond en Talis en het UWV Werkbedrijf voor het ter beschikking stellen van hun bedrijfskantine.